‘Pedagogiek leeft bij docenten, maar op individueel niveau’

Onlangs publiceerden we een interview met de oprichters van het Pedagogisch Pact, een collectief van hogeschooldocenten dat zich bezighoudt met pedagogiek in het onderwijs. Monique van den Heuvel en Gijs Verbeek constateren dat docenten zichzelf wel de vraag stellen ‘hoe geef ik onderwijs’, maar nog niet de vragen ‘waarom’ of ‘waartoe’ en ‘wie wil ik zijn als docent?’ Lector Versterking Beroepsonderwijs Ellen Klatter reageert op de uitspraken.

Moeten we daar op de hogeschool echt zo hard aan trekken? Ellen Klatter houdt zich als lector Versterking Beroepsonderwijs onder meer bezig met dit vraagstuk. Binnenkort presenteert zij haar openbare les van het lectoraat Studiesucces, waarin zij de professionele identiteit van docenten binnen de hogeschool onderzoekt. We stelden haar dezelfde vraag als Gijs en Monique:

Hoe pedagogisch is Hogeschool Rotterdam eigenlijk?

Ellen Klatter: ‘Natuurlijk verschilt het per instituut, en zelfs per docententeam, hoe je invulling geeft aan je onderwijs. Maar pedagogiek leeft absoluut. Afgelopen week sprak ik een docent die lesgeeft bij de opleiding Civiele Techniek en een onderwijskundige master aan de VU volgt. Tijdens zijn onderzoek merkte hij op dat collega’s bovengemiddeld veel aandacht hebben voor kennisoverdracht, maar zich niet echt bezighouden met de vraag of die overdracht wel gelukt is. Hebben ze betekenis kunnen geven aan de lesstof? Docenten zijn meer bezig met zenden.’

Is dat een trend binnen de hogeschool?

‘Dit hoor ik vaker. Het onderwijs is cellulair ingericht, dat wil zeggen dat we soms niet verder kijken dan die ene docent achter de gesloten deur van het leslokaal. Om dit te veranderen heb je een meer open vorm van onderwijs nodig. En daarnaast heeft de docent vaardigheden nodig om een gesprek op meta-niveau te voeren met studenten om erachter te komen hoe zij het onderwijs in de klas ervaren. Aan zo’n docent die een onderwijskundige master volgt, merk je dat pedagogiek wel degelijk leeft, maar vooral op individueel niveau.’

Zijn er voorbeelden waarbij pedagogiek meegenomen wordt in onderwijsvernieuwing?

‘Bij het vormgeven van opleidingen in communities bij het Instituut voor Commercieel Management heeft pedagogiek een prominente plek gekregen in het onderwijsmodel. Maar de vraag blijft: wordt er nu in de praktijk ook daadwerkelijk ander onderwijs gegeven? Dat is iets waar ik vanuit het lectoraat Studiesucces onderzoek naar ga doen. Op roc’s heb ik eerder met Monique van den Heuvel en Wouter Pols van het Kenniscentrum Talentontwikkeling onderzocht hoe docenten op het mbo omgaan met pedagogische momenten: ‘bumpy moments’ zoals ze door onderzoeker Carlos van Kan bekend zijn geworden. Oftewel de momenten in de klas waarop docenten direct moeten beslissen hoe te reageren op een voorval. Waar kiezen ze dan voor? Het leerproces voortzetten, een veilige sfeer creëren in de les of studenten juist extra prikkelen? De argumentatie die daarachter schuilt, is gebaseerd op hun pedagogische opvattingen. Door hier met docenten over te praten kun je het pedagogisch klimaat van een opleiding onderzoeken.’

Is dit een extra uitdaging voor docenten die uit de praktijk komen en geen pedagogische achtergrond hebben, de zogenaamde zij-instromers?

‘Docenten uit het werkveld hebben vaak niet de vaardigheden om dat gesprek met studenten aan te gaan, maar op de roc’s blijken de zij-instromers van nature een sterke pedagogische sensitiviteit te hebben. Misschien heb je een sterke opvoedingsdrang als je ervoor kiest uit het bedrijfsleven te stappen en les te gaan geven, maar dat is een aanname. Het is wel een belangrijk thema voor studiesucces. In mijn onderzoek naar studiesucces wil ik de focus verleggen van rendement naar engagement. Hoe ervaren studenten het onderwijs, voelen zij zich gehoord, en komt de boodschap over zoals hij bedoeld is? Om hier antwoord op te krijgen komen we uit bij de professionele identiteit van de docent. Zijn of haar taakopvatting en mindset staan daarin centraal. Evenals de vraag: wie wil je zijn als docent, en waartoe leidt je de studenten op?’

Ellen Klatter geeft op 22 juni 2017 haar openbare les voor het lectoraat Studiesucces. In dit lectoraat wordt onderzoek gedaan naar de elementen die bijdragen aan de motivatie, binding en kwalificering van onze studenten. De professionele identiteit van de docent staat centraal in het onderzoek van Ellen. Lees meer over de openbare les op HR.nl en meld je aan.
Over het onderzoek naar pedagogische momenten binnen het mbo schreef zij een artikel in het vakblad Profiel (betaalde uitgave). In Didactief lees je een korte samenvatting.