Docent Saskia Klinkenberg over wat storytelling kan betekenen in het onderwijs
De studenten van Saskia Klinkenberg maken een bijzonder eindproduct om hun minor af te ronden. Ze maken daarbij gebruik van storytelling en gaan op zoek naar de verhalen die spelen rondom de begeleiding van hun cliënt. “Door op een andere manier naar cliënten te kijken kom je ook in contact met je eigen leerproces”. Saskia vertelt hoe storytelling op verschillende manieren kan worden ingezet in het onderwijs.
Verbaasd en vaak ook wat terughoudend, reageerden de studenten in de minor ‘Kansrijke Zorg’ toen hen gevraagd werd om een verhaal te maken over hun ervaring met het begeleiden van kwetsbare moeders bij het Babyhuis en Moeders van Rotterdam. De minor, die vanuit de opleiding Verloskunde wordt geïnitieerd maar waar studenten van elke opleiding welkom zijn, is gericht op het begeleiden en coachen van moeders. Kwetsbare vrouwen die om verschillende redenen begeleiding nodig hebben bij hun (aanstaande) moederschap. Aan het einde van een project schrijf je een rapport, maar een verhaal…?
“Wat moet ik dan doen?”, vroegen ze dan. Saskia: “Het is een andere manier van werken die studenten niet gewend zijn. Ik merk dat ze hun ‘lijstjes’ kwijt zijn van hoe je normaal gesproken een opdracht aanpakt. En dat is precies de bedoeling. Het gaat erom verder te kijken. Nieuwsgierig te zijn. Wie is die vrouw die ik begeleid? Wat is haar verhaal? Wat doet dat met mij? Begin met luisteren, zeg ik altijd. Verhalen zorgen voor verbinding.”
Begrip op dieper niveau
“Als de koudwatervrees is verdwenen verrassen de studenten me elke keer weer”, zegt ze. “Want ze verdiepen zich niet alleen in de zwangere die ze begeleiden, maar uiteindelijk ook in zichzelf, hoe zij met deze ervaring omgaan leidt tot inzicht in hun rol als professional. Vaak ontdekken ze dat ze van tevoren een oordeel hebben over de situatie van degene die ze begeleiden, of hoe ze zelf anders reageren dan ze van tevoren gedacht hadden. Dat houdt je een spiegel voor en daar leer je veel van.
Ook kun je een situatie op een dieper niveau doorgronden door op zoek te gaan naar het verhaal. Als je het gaat opschrijven zie je waar de ‘gaten’ in het verhaal zitten – dat zijn dan vragen die je bij de volgende afspraak aan je cliënt kunt stellen. Door je op deze manier in iemand te verdiepen leer je haar goed kennen en kun je de benodigde begeleiding daar op afstemmen.
Daarnaast, als je een verhaal vertelt, stel je jezelf kwetsbaar op. Je weet niet hoe het ontvangen zal worden. Maar als je verhaal gehoord wordt, geeft dat zoveel voldoening!”
Vertel het op jouw manier
Studenten mogen zelf kiezen hoe ze hun verhaal willen brengen. “Toen ik met deze methode begon, schreven studenten het verhaal alleen op. Gaandeweg kwamen we samen ook op andere ideeën. Niet iedereen is sterk in schrijven, sommigen brengen het liever op een andere manier. Met een tekening erbij, of door het te vertellen. Zo kwamen we uit bij de podcast. En dit jaar heeft een aantal studenten ervoor gekozen om weer wat anders uitdagends te doen, namelijk de samenwerking aangaan met een professionele rapper. Dat voegt weer een nieuwe dimensie toe: weet de rapper het verhaal op een goede manier te vatten? Iedereen is trots op hoe het heeft uitgepakt”, glimt Saskia.
WERKplaats
De tijd en begeleiding die Saskia vanuit de WERKplaats Inclusieve Pedagogiek en Didactiek (intranet HR) kreeg was onontbeerlijk. Door de ontwikkeling van haar methode in te bedden in experimenten was er ruimte om uit te zoeken hoe storytelling in het onderwijs een plek kan krijgen.
Saskia: ”Studenten gaan niet lukraak aan de slag met verhalen maken. De basis die ik ze meegeef heb ik geleerd bij de opleiding tot storyteller die ik volgde. Het werken met verhalen, de echte verhalen, vereist ook kunst en kunde. Dat kon ik ook laten zien tijdens de Urban Health week van het Instituut voor Gezondheidszorg, waarvoor ik een onderdeel mocht verzorgen. Tweedejaars maken in die week kennis met internationale grootstedelijke gezondheidszorgproblematiek. Het was een ‘light’ versie van wat we bij de minor doen. Studenten gingen verhalen ophalen bij kwetsbare groepen, die ze daarna hebben opgetekend. Echte pareltjes komen daar naar voren, zoals een gedicht dat een student had gemaakt over een Syrische vluchteling en dat met tekeningen en muziek eronder geïllustreerd was.”
Wat studenten zelf zeggen:
“De verhalen die ik mocht schrijven hebben voor veel inzichten gezorgd. Het schrijven zorgde ervoor dat ik steeds nieuwsgieriger werd, meer wilde weten over gebeurtenissen. Dat zorgde voor duidelijkheid en begrip voor het leven dat de mensen die ik begeleid heb leiden.”
“Tijdens het proces van schrijven van de verhalen ben ik gegroeid. Niet alleen als professional maar ook als persoon. Ik heb geleerd dat iedereen een verhaal heeft. Niet alleen de cliënten, maar ook wij, de professionals. De verhalen gaan soms dieper dan we ons kunnen voorstellen. De cliënt kan heel vrolijk ogen op het eerste gezicht, maar als je weet wat daar onder zit kijk je er anders naar.”
Sterrenbeoordeling
Een grote vraag om storytelling in het onderwijs te kunnen inbedden was: hoe ga je het beoordelen? Saskia gelooft in haar methode, al heeft ze gemerkt dat het niet altijd makkelijk begrepen wordt. Daarom besloot ze voor het opzetten van het beoordelingstraject de BKE (Basiskwalificatie Examinering) te doorlopen, om aan te tonen dat deze methode een plek verdient in het onderwijs.
“Het beoordelen met gestandaardiseerde rubrics klopte voor mijn gevoel niet”, geeft Saskia aan. “Een verhaal wil gewaardeerd worden, niet beoordeeld. Er zit wat subjectiefs in een waardering voor een verhaal, dat is waar. Daarom ben ik gaan onderzoeken hoe we een waarderingssysteem konden opzetten waarbij we recht doen aan de diversiteit en authenticiteit van de verhalen, zodat we de ‘producten’ van studenten op een andere manier kunnen beoordelen.
Dat is gelukt, met een soort sterrensysteem, zoals bij het beoordelen van films. De studenten mogen zelf ook nadenken over wie ze bij de beoordeling willen betrekken voor een peer review. Altijd kiezen ze iemand van de stage, zoals een collega of de coördinator. De waardering van medestudenten is ook heel waardevol, sommige studenten betrekken hun ouders erbij. Bij het eindproduct geven de peers waarderingen voor de gebruikte techniek, de invalshoek, de opbrengst van het traject en of het verhaal raakt. Vijf reviewers schrijven mee aan de uiteindelijke waardering en de student geeft daar zelf weer een reactie op, over wat hij of zij ervan meeneemt.
Elke keer ben ik ontroerd en verrast met wat ik terugkrijg. Ik hoop dan ook dat de methode breder toegepast gaat worden. Verhalen vertellen kan in de zorg, maar het kan bijvoorbeeld ook over een product, of een bedrijf. Mijn droom? Een storytelling academie opzetten binnen de hogeschool!”
Meer weten over de methode storytelling? Neem dan contact op met Saskia Klinkenberg.
De podcasts en raps beluisteren? De podcasts vind je hier, de raps zijn op Spotify te beluisteren.