Hoeveel wordt er nog gewerkt aan het verbeteren van studiesucces nu er, mede door corona, zoveel andere aandachtspunten zijn bij de opleidingen – zoals extra aandacht bieden aan studentenwelzijn en hybride onderwijs? Het antwoord is: veel. Want ondanks alles is het programma Grip op Studiesucces (GOS) de afgelopen anderhalf jaar doorgegaan en de evaluatie laat zien dat men het zinvol vindt om op deze manier aan studentsucces te werken. Opleidingen Social Work en Logistics Management laten zien waar zij afgelopen jaar in geïnvesteerd hebben.
“Corona heeft een vertraging opgeleverd in wat we zouden willen bereiken maar verreweg de meeste opleidingen is het gelukt om toch ruimte vrij te maken om te werken aan onderwijskwaliteit en studiesucces. “We zien onszelf als aanjagers door doelgericht en regelmatig de vraag aan de teams te blijven stellen: waar staan we nu, waarom is iets wel of niet gelukt? En door verbindingen aan te brengen tussen opleidingen en verschillende initiatieven binnen de hogeschool”, stelt procesregisseur Arian van Staa in de evaluatie van ‘Grip op Studiesucces’.
Wat zijn succesfactoren van GOS en wat zijn de uitdagingen?
Arian: “De opleidingen die meedoen geven aan dat ze het werken aan onderwijskwaliteit en studiesucces in deze programmatische opzet zinvol vinden en dat het gevoel van urgentie rondom studiesucces is toegenomen door GOS. Dat het initiatief bij de opleidingen zelf ligt wordt als positief ervaren. Wat wij aanbieden in het programma baseren we namelijk op de behoeften van de opleidingen. Daarnaast horen we terug dat de lerende opzet van het programma enthousiasmeert. Van – onder meer – externe docenten, experts op het gebied van onderwijsontwikkeling, leren we methodes toepassen die in de praktijk bewezen succesvol zijn. Ook het leren van elkaar inspireert.
We zijn ervan overtuigd dat hoe we met GOS gestart zijn, namelijk dat het een beweging van binnenuit is die gedragen wordt door het team, de juiste aanpak is. Het merendeel van de teams doet dan ook actief mee. Het vraagt wel een stevig doorzettingsvermogen van teams en gericht leiderschap van de onderwijsmanager om dit werk vervolgens ook weer te laten landen in het gehele team. Dit laatste zien wij in verschillende mate lukken bij de opleidingen uit cohort 1.
Bij de opleidingen die dit jaar zijn aangesloten, cohort 2, is eerst met begeleiders een uitgebreide analyse gemaakt van wat nodig is bij die opleiding. Het opstellen van een degelijke probleemanalyse bleek lastiger dan verwacht. Verder is het belangrijk dat voldaan is aan essentiële randvoorwaarden, zoals dat de onderwijsmanager voldoende tijd kan investeren en dat er een sterke GOS-projectleider in het team is. Dit duo, aangevuld met meer of minder docenten, vormt het kernteam en hoe zij hun voortrekkersrol vervullen is cruciaal bij het slagen van de aanpak van studiesucces.”
Twee opleidingen vertellen bij monde van hun kernteam waar zij de afgelopen anderhalf jaar aan gewerkt hebben.
Opleiding Social Work: “Wij concentreren ons op de instroom en begeleiding van eerstejaars”
In de evaluatie staat te lezen dat bij ISO – de opleiding Social Work – de scope van GOS wat kleiner gemaakt is dan bij aanvang van het programma. Projectleider Linette van Hulst en Onderwijsmanager Yasemin Güler leggen uit waarom ze zich met GOS concentreren op het eerste jaar.
Waarom zijn jullie bij Social Work gestart met GOS?
Linette: “Om eerst even wat context te schetsen, de opleiding Social Work is in 2016 gestart als samenvoeging van wat eerst vier (SPH, CMV, MWD en Pedagogiek) afzonderlijke opleidingen waren. De aparte opleidingen zijn in 2020 gestopt, maar we hadden een grote groep studenten die nog niet waren afgestudeerd. We hebben er bovenop gezeten om deze studenten naar een diploma te leiden of te laten doorstromen naar een andere opleiding. Dat is goed gelukt, daar hebben we succes mee gehad. Inmiddels was de nieuwe opleiding Social Work een eind op weg en merkten we dat toch weer studenten begonnen te vertragen. Dat is de reden geweest om met GOS mee te gaan doen.”
Yasemin: “Bij onze opleiding raken we tussen jaar 1 en jaar 4 zo’n 50% van de studenten kwijt. Het blijkt vaak mis te gaan in de hoofdfase, doordat studenten zich verkeken hadden op wat de opleiding en het beroep in de praktijk daadwerkelijk van hen vraagt. Stages spelen een rol in dit bewustwordingsproces. En relatief gezien krijgen we in toenemende mate studenten binnen met forse problematiek, die daarom wat meer begeleiding van ons vragen. We zijn ons gaan richten op ‘de voorkant’, het moment waarop de studenten kiezen voor deze opleiding en de eerste 100 dagen.”
Waarom is het zo belangrijk om in het eerste jaar interventies te doen?
We hebben bij het opstellen van de probleemanalyse geconstateerd dat ons verhaal aan de studiekiezers op de open dag en voorlichting te rooskleuring was, dat we te weinig de rauwe kant van het vak lieten zien. We zouden meer kunnen vertellen over wat je precies gaat dóen als je aan slag gaat. “Via GOS hebben we gesproken met Klaas Visser, expert op het gebied van studiesucces”, vult Linette aan. “ Klaas Visser gaf daarnaast aan dat we daarnaast te weinig aan studenten laten zien wat ze kunnen verwachten in de opleiding en wat dit van hen gaat vragen. Onze studenten willen graag ‘mensen helpen’, maar dat vraagt ook wat van ze.”
“Naast extra aandacht voor de voorlichtingsactiviteiten speelt het bieden van kwalitatieve begeleiding en ondersteuning vanaf dag één een grote rol om studenten betrokken en gemotiveerd te houden”, benoemt Yasemin. Daar konden we ook op verbeteren.
Voor de studieloopbaancoaches is onder begeleiding een intervisietraject van start gegaan, de docenten hebben de handen ineen geslagen en zijn aan de slag gegaan met het uitwerken van een gemeenschappelijk SLC-profiel en binnen deze intervisie hebben zijn hun dagelijkse praktijk tegelijkertijd gebruikt om van en met elkaar te leren.
“Een eye opener voor mij in het GOS-programma was de workshop van Claudia Gomes over Sense of Belonging”, zegt Linette. “Sense of Belonging begint al vóór de poort, dus dat was ook een reden om vanaf het begin van de opleiding eerstejaars meer te gaan begeleiden zodat ze zich bij ons thuisvoelen. In de eerste week, bij de start van de opleiding, hebben we een zogenoemde PO-week voor SLC-docenten en eerstejaarsstudenten georganiseerd. In deze week kregen de docenten een warme overdracht vanuit de collega’s die de Studiekeuzecheck gesprekken hebben gevoerd. Zijn de docenten in gesprek gegaan met de collega’s van afdeling Studentenwelzijn over wat we preventief al kunnen inzetten en op welke wijze we hierin samen kunnen optrekken. Ook hebben zij een workshop van Jean Marie Molina gevolgd over hoe zij de “Toolkit Studentsucces“ kunnen gebruiken in de begeleiding van hun studenten. De studenten hebben eveneens PO-week programma doorlopen waarin “het kunnen landen” als student het uitgangspunt was om goed geïnformeerd met je opleiding van start te kunnen gaan.
Wat verwachten jullie van de interventies die jullie voorstellen?
Yasemin: “Als we hetgeen we willen bereiken dit jaar niet halen, dan zijn we blij met wat we wel gerealiseerd hebben. Het verhogen van studiesucces is een complexe uitdaging, dat realiseer je niet van de ene op de andere dag. “Je komt nu eenmaal hobbels tegen en van deze ervaring leren we en gaan gestaag door om ons doel te bereiken.”
Het was goed om best practices te zien van andere opleidingen, maar die zijn niet altijd vergelijkbaar met de onze. Wij hebben 180 docenten en elk jaar 25 klassen met eerstejaars. Iets wat werkt bij een kleinere opleiding is bij ons niet per se succesvol. Bovendien zien we een toename van studenten met een rugzak, wat een andere aanpak vraagt.”
Yasemin en Linette geven aan dat het inderdaad niet eenvoudig is geweest om de afgelopen periode veel bezig te zijn met GOS. “Het gaat niet helemaal zoals we gehoopt hadden”, zegt Linette “Maar we gaan door. Vanaf september hebben we wel kunnen doorpakken met alle voorbereidingen die we gedaan hebben. We merken dat alle collega’s betrokken zijn. Iedereen doet mee en is bereid om mee te denken. De afgelopen periode heeft ons geleerd dat we het beeld dat we hebben van ons onderwijs moeten verruimen: anders kijken naar leerprocessen en soms ook het lef moeten hebben om andere keuzes maken in de manier waarop we ons onderwijs inrichten. Dat doen we geleidelijk aan. Zo lang een deel van de docenten aan vernieuwing werkt en een ander deel de meer traditionele aanpak voor zijn of haar rekening neemt komen we er wel.”
Logistics Management: “We verbouwen terwijl de winkel open blijft”
In 2021 is een tweede groep (cohort) opleidingen gestart met GOS. Bij de eerste groep is gebleken dat opleidingen hulp konden gebruiken bij het opstellen van een probleemanalyse. Het tweede cohort kon die probleemanalyse vooraf maken, onder begeleiding van onderwijskundige experts. Deze aanpak heeft geholpen om tot de juiste vraagstelling voor de opleiding te komen.
Eén van de opleidingen uit de tweede groep is Logistics Management. Het GOS-kernteam bestaat bij de opleiding uit projectleider Annelies Sanders, docent juridische vakken, docent Logistiek Mohamed el Ouasghiri, OeO-adviseur Mirjam Bril en onderwijsmanager Amanda van Casand. Annelies en Amanda bespreken hun motivatie voor GOS.
Waarom zijn jullie ingestapt in GOS en wat willen jullie bereiken?
Amanda: “Bij onze opleiding daalt de instroom al een aantal jaar en ook zien we in het eerste jaar redelijk wat uitval – dat lijkt samen te hangen met ons curriculum. Dat is nogal gefragmenteerd, docenten overleggen weinig over wat de ander doet. We willen uiteindelijk toe naar een curriculum met meer samenhang, maar dat kost tijd. Het was ons eigen idee om aan te sluiten bij GOS zodat we dat nieuwe curriculum kunnen realiseren. We gaan uit van de vraag: “Hoe helpen we de student en hoe kunnen we ons team in zijn kracht zetten om vorm te geven aan die opdracht?”. Voor het creëren van een oplossing is elke docent in het team belangrijk!”
“We zijn gestart met het maken van een analyse waarvoor we een vragenlijst hebben uitgezet onder studenten, docenten en het werkveld”, vertelt Annelies. “Ook daar kwam uit naar voren dat het curriculum meer samenhang nodig heeft en dat een nieuwe visie op het beroep nodig is”.
Ons tweede doel is het verbeteren van het rendement van jaar 1. Hoe kunnen we er in de klas voor zorgen dat er een grotere kans is dat studenten dit jaar halen?”
Waarom halen studenten het eerste jaar niet?
Annelies: “Daar hebben we naar gekeken in gesprek met de modulehouders van jaar 1. In deze gesprekken bleek dat modulehouders niet voldoende op de hoogte zijn van waar elk vak mee bezig is. Dat zou meer gedeeld moeten worden, zodat er voor de student overzicht ontstaat. Ook beter voorbereiden op toetsen is een aandachtspunt. Door tussentijds een toetsmoment te organiseren, bijvoorbeeld in de vorm van een proeftoets of een quiz, krijgen studenten inzicht in hun leerproces en begrijpen ze wat ze nog moeten doen om de toets straks te halen.”
“Veel inzichten halen we uit het boekje ‘Studiesucces door onderwijskwaliteit’”, vult Amanda aan. “Dat boek is geschreven door onderwijsexperts die ook betrokken zijn bij GOS. We hoeven niet steeds zelf het wiel uit te vinden, in het boekje vind je veel methoden die werken, dat is aangetoond in de praktijk. Wij kunnen ons afvragen wat hiervan werkt bij ónze opleidingen.”
Welke hulp hebben jullie nog meer gekregen?
“In de analysefase, van januari tot augustus van dit jaar hebben we op verschillende momenten de gelegenheid gekregen om met experts te spreken. Ellen Klatter en Cora Veenman hebben samen met ons het plan van aanpak opgesteld, OKP-adviseur Mirjam Bril begeleidt ons gedurende het hele traject. Klaas Visser adviseerde ons om dit jaar de klassen in te delen naar overeenkomst van de nieuwe studenten, bijvoorbeeld alle mbo’ers bij elkaar, zodat ze zoveel mogelijk met gelijkgestemden in de klas zitten. De grote winst van het traject is dat we het gesprek over het onderwijs weer voeren met elkaar”, stelt Amanda.
Annelies voegt daaraan toe: “Ook de bijdrage van veranderkundige Gerda Brondijk is heel belangrijk. Het is een veranderkundig traject. Het vraagt veel van mensen, je moet willen en durven naar jezelf als docent te kijken. Maar we doen het voor de studenten en we doen het samen, in kleine stapjes. Het is teamsport.”
Hoe krijg je iedereen mee?
“Collega’s willen hun eigen invulling geven aan hun lessen. Dat is logisch en dat mag ook, maar het moet wel duidelijk blijven waar we met zijn allen naartoe willen. Het is urgent dat we nu een verandering doorvoeren. In de coronatijd hebben we laten zien dat dingen anders kunnen. Sommige online werkvormen bevallen zo goed dat we die kunnen handhaven. Maar er moet altijd een moment zijn dat we elkaar fysiek ontmoeten. Juist die momenten hebben dan een meerwaarde ten opzichte van het online onderwijs. In het team blijven we ook uitleggen waarom we bepaalde keuzes maken, vanuit welke achtergrond of context. Dat die keuze het beste voor studenten betekent.
Dat gaat met kleine stapjes en dat is prima. Je kunt niet alles in één keer veranderen. Ik zie het als een reis die we met elkaar maken, en daar mogen we ook van genieten”, geeft Amanda aan. “We mogen proberen, trial and error zijn goed, en fouten maken mag.”
Annelies: “GOS is een instrument. We blijven aan ons team uitleggen dat het ons helpt om goed onderwijs te kunnen blijven geven en dat het een grote toegevoegde waarde heeft dat we daarbij worden ondersteund. Het is niet van ‘ons’, het is iets voor het hele team.”
“Het is een cadeau”, vindt Amanda “Alles wat we doen, doen we voor de student. We zijn het verplicht om het allerbest studeerbare onderwijs neer te zetten.”
GOS in 2022
Ook dit studiejaar werken Logistics Management en Social Work vol goede moed verder aan studiesucces en onderwijskwaliteit, samen met 19 andere opleidingen binnen de hogeschool die aangesloten zijn bij het GOS. Het programma gaat komende tijd verder op hetzelfde pad. Los van de projectmatige- en begeleidingskundige ondersteuning biedt GOS lerende activiteiten aan op het gebied van o.a. programmatisch toetsen, didactisch coachen en formatief handelen. Ook blijven we de ondersteuning op maat bij het inbrengen van het studentperspectief voortzetten.
Tot slot ligt de focus van GOS in 2022 op het komen tot een verdieping bij de huidige opleidingen, die uitmondt in een integrale aanpak van studiesucces. Daarnaast verwachten we de eerste, veelbelovende resultaten. Ook werken we toe naar verduurzaming binnen instituten en betrokken onderdelen van de diensten. Om die breiden we niet uit met nieuwe opleidingen in de generieke zin, maar kijken we met de deelnemende instituten naar manieren waarop we GOS duurzaam kunnen verankeren in het onderwijs.
