Hoe studenten leren is leidend voor opzet curriculum

De opleiding IPO hervormde het curriculum drastisch. “Als je als student in het eerste jaar bijna al je studiepunten voor de propedeuse moet halen, maakt je dat alert en actief.” Welke wijzigingen voerden ze door en waarom?

Hogeschool Rotterdam wil goed onderwijs geven, maar de invulling van het begrip ‘goed onderwijs’ verandert met de tijd. Bij IPO is leidend daarbij wat bij de nieuwe student past en elke eisen de arbeidsmarkt stelt. Op zoek naar opvallende onderwijsvernieuwingen bij de hogeschool komen we terecht bij de opleiding Industrieel Product Ontwerpen. De onderwijskundig adviseurs van Onderwijs en Ontwikkeling spelen een rol bij het aanjagen en verspreiden van kennis over onderwijsvernieuwing.

De afgelopen jaren zijn de opleidingen Industrieel Product Ontwerpen (IPO) en de opleidingen van het instituut Commercieel management (COM) ‒ aan de slag gegaan met een nieuw curriculum, wat bij beide gepaard is gegaan met een verhoging van de norm voor het bindend studieadvies (bsa). Onderwijsmanager Stephan Blom vertelt: “Het klopt dat we het bsa naar 52 studiepunten hebben gebracht en dat er minder toetsen herkanst mogen worden. We hebben ook niet alleen maar het bsa verhoogd; het hele curriculum en de organisatie van het onderwijs hebben een herschikking ondergaan, waar we zo’n zeven, acht jaar mee bezig zijn geweest. Je moet het zo zien: als je als student bijna alle studiepunten voor de propedeuse moet behalen, maakt dat je actief en alert, je gaat niet achterover leunen.

Theorie direct toepassen in de praktijk

Voor ons is steeds duidelijker geworden dat de traditionele manier van lesgeven en toetsen te wensen overlaat. Studenten, zeker toekomstig ontwerpers, leren het beste als ze het geleerde direct kunnen toepassen in de praktijk. Ons eerste jaar kent daarom niet meer de blokken met acht vakken die na tien weken getoetst worden, maar is ingedeeld in semesters waarbinnen theorie en praktijk elkaar afwisselen. Tussendoor toetsen we in de vorm van portfolio-opdrachten in plaats van met een tentamen. Hierbij geldt dus niet ‘kan een student de toets maken’, maar ‘wat heeft hij geleerd’.”

“Als je het hebt over algemene principes voor succesvol onderwijs, dan noem ik binding, kortcyclisch onderwijs en het koesteren van hoge verwachtingen.” – Anne Marie Christian, onderwijskundig adviseur OeO

Algemene principes die ‘werken’

Onderwijskundig adviseur Anne Marie Christian van de dienst Onderwijs en Ontwikkeling (OeO) is als secretaris van de stuurgroep Onderwijsvernieuwingen goed op de hoogte van de vernieuwingen bij IPO en COM. “Ik zie mezelf en mijn onderwijskundige collega’s als verbindende schakel tussen de onderwijsinstituten. We zien wat er bij de verschillende opleidingen gebeurt en wat dit oplevert in termen van studiesucces en student- en docenttevredenheid. En dat nemen we weer mee in ons advies aan andere instituten.‘’

‘’Uiteraard kiest ieder team zijn eigen aanpak, maar er zijn zeker algemene principes te benoemen van ‘wat werkt’ voor elke opleiding”, zegt Anne Marie. Als voorbeeld van zo’n principe dat werkt, noemt zij ‘binding’: een goed, persoonlijk contact tussen docent en student, waarbij sprake is van een pedagogische relatie, heeft positieve invloed op de resultaten van de student. Ook is het belangrijk dat de docent hoge verwachtingen heeft en studenten op een bij hen passend niveau uitdaagt.’’

Een ander principe is ‘kortcyclisch onderwijs’, wat inhoudt dat de toetsen goed gespreid zijn over het programma, waardoor studenten hun aandacht in een onderwijsperiode niet te veel hoeven te verdelen over verschillende vakken of onderwerpen. Door het tussentijds toetsen leren studenten van hun fouten en zijn zij beter voorbereid op de beoordelende toets. Veel van deze principes zijn beschreven in de publicatie ‘Studiesucces bevorderen – het kan en is niet moeilijk’. Anne Marie beveelt dit boek dan ook van harte aan.

Eerstejaarsstudiesucces IPO naar 80%

De principes zien we ook terug bij IPO, met bijvoorbeeld de genoemde toetsing in portfolio-opdrachten. Ook besteedt IPO meer aandacht aan pedagogiek. Stephan: “De meeste docenten van onze opleiding komen uit de praktijk. Ook ikzelf. We hebben de pedagogische en didactische vaardigheden niet vanzelfsprekend meegekregen. Pedagogiek gaat volgens mij over het creëren van een klimaat waarin studenten zich gezien voelen en zich veilig genoeg voelen om fouten te durven maken.

Bij elkaar in aparte lokalen

Als docententeam zorgen we er daarom voor goed bereikbaar te zijn voor de studenten; we kennen ze bij naam en weten hoe het met ze gaat, in de opleiding en vaak ook in hun thuissituatie. We zitten in de opleiding dicht bij elkaar in aparte lokalen waar alleen IPO-studenten te vinden zijn. Mede door deze maatregelen is ons studiesucces in het eerste jaar gestegen naar 80%. Het docententeam is zelf initiatiefnemer geweest van de veranderingen en heeft zelf de regie over de uitvoering. de rol van de onderwijskundige was vooral spiegelend. Voorheen hadden we het idee dat ze eerder ‘kwamen vertellen hoe het moest’, nu stellen ze zich dienstbaar op en voeden ons waar nodig met nieuwe inzichten.”

“Hoe studenten leren, is leidend voor de opzet van ons curriculum” – Stephan Blom, onderwijsmanager IPO

Voorbeeld voor andere opleidingen

Anne Marie: “Als afdeling OeO leren we veel van de ontwikkelingen binnen de instituten en zijn we steeds bezig hierop aan te sluiten en kennisdeling te faciliteren. Zo hebben we op de hogeschool het afgelopen jaar een leergang ‘Pedagogisch tact’ ontwikkeld. Docenten van IPO geven daarin les aan collega’s, zij zijn voorlopers. Verder organiseren we op 12 januari voor de tweede keer de Onderwijsparade: een hogeschoolbrede conferentie voor en door docenten, die uitwisseling van kennis en ervaring, maar ook het gesprek over lastige vraagstukken tot doel heeft. Daarnaast is er een visiedocument opgesteld waarin de uitgangspunten die voor IPO en COM leidend zijn geweest, zijn toegelicht en onderbouwd vanuit onderwijskundige literatuur. Dit helpt de opleidingen om nog beter te verantwoorden wat ze doen en waarom dit werkt, en dit ook uit te dragen.

Onderwijsontwikkeling is nooit klaar

Heeft Stephan Blom nog een tip voor opleidingen hoe zij onderwijsvernieuwing kunnen aanpakken? Stephan: “Het is een kwestie van gewoon doen. Uitproberen en bijstellen. Opleidingen moeten zelf op zoek gaan naar een manier die bij hen past en beseffen dat onderwijsontwikkeling nooit klaar is. Je moet jezelf, het team en de opleiding continu willen verbeteren.”

Bron: Algemeen Dienstblad, nr. 3, december 2016